عاشورا زمان وقوع حادثه‌ای ماندگار است که نقطه عطفی در صفحات رنگین تاریخ اسلام محسوب شده و از اهمیت و ویژگی خاصی برخوردار است، برای این روز اعمالی ذکر شده که آگاهی از آنها می‌تواند در کسب برکات دنیوی و اخروی مطلوب به ما کمک کند .

اعمال شب عاشورا

1ـ چند نماز برای این شب در روایات آمده است که یکی از آنها چنین است:

چهار رکعت نماز که در هر رکعت بعد از سوره‌ حمد، 50 بار سوره‌ توحید خوانده می‌شود. پس از پایان نماز، 70 بار «سبحان الله والحمدالله و لا اله الاّ الله و الله اکبر ولا حول ولا قوة الاّ بالله العلیّ العظیم» خوانده شود.

2ـ احیای این شب کنار قبر امام حسین(ع)

3ـ دعا و نیایش.

روز عاشورا

1ـ عزاداری بر امام حسین(ع) و شهدای کربلا، در این مورد از امام رضا(ع) نقل شده است:

هر کس کار و کوشش را در این روز، رها کند، خداوند خواسته‌هایش را برآورد و هر کس این روز را با حزن و اندوه سپری کند، خداوند قیامت را روز خوشحالی او قرار دهد.

2ـ زیارت امام حسین(ع)

3ـ روزه گرفتن در این روز کراهت دارد؛ ولی بهتر است بدون قصد روزه، تا بعد از نماز عصر از خوردن و آشامیدن خودداری شود.

4ـ آب دادن به زائران امام حسین(ع)

5ـ خواندن سوره توحید هزار مرتبه.

6ـ خواندن زیارت عاشورا.

7ـ گفتن هزار بار ذکر «اللّهم العن قتلة الحسین(ع).»

واقعه كربلا و روز عاشورا موضوعي است كه از زمان وقوع آن تاكنون همواره ديدگاه ها و نظرات انسانها از هر مذهب و مسلكي را به دنبال داشته و همگان متفق القول هستند كه همانند اين واقعه هرگز اتفاق نيافتده است.

هر كس واقعه كربلا و آن چه را كه در روز عاشورا اتفاق افتاد بخواند، يا از زبان كسي بشنود، به طور حتم از آن چه بر امام حسين (ع) و اهل بيت و اصحاب او وارد شده، عميقا محزون و متاثر خواهد شد.
از اين رو بار سفر برمي بندد وبه سوي آن حضرت سفري باطني و معنوي مي كند و به او جذب شده و با او همدردي و همدلي مي كند.
انديشمندان در طول تاريخ به عاشورا و كربلا همواره توجه خاص داشته و پيرامون آن نظرات گوناگوني ارايه كرده اند كه در اين نوشتار برآنيم تا گوشه اي از انديشه هاي آنان را بازگو كنيم.

* “فراياستارك” نويسنده انگليسي، از جمله انديشمنداني است كه پيرامون واقعه عاشورا در كتاب معروف خود “صور بغدادي” فصل كوچكي را به اين مساله اختصاص داده است.
او در ابتداي اين فصل مي گويد: “شيعه در تمام عالم اسلامي، ياد حسين و مقتل او را زنده مي كند و در دهه اول محرم به طور علني اين مطلب را دنبال مي نمايد و حزن و اندوه چنان بر آنان مستولي مي شود كه در روز آخر هياتهاي عزاداري به راه انداخته و عزاداري مي كنند.”
او همچنين در فصلي مستقل و به طور مفصل درباره “نجف اشرف” در همان كتاب مي گويد: “و درمسافتي نه چندان طولاني از اين بقعه، فرزندش حسين(ع) در طرف باديه رسيد. او اسبش را حركت و جولان داد تا در سرزمين كربلا فرود آمد و در همان مكان خيمه زد. در حالي كه دشمنانش او را احاطه كرده و راههاي آب را بر او مسدود كرده بودند. و هميشه تفصيلات اين وقايع واضح و آشكار تا به امروز در افكار مردم بوده است.
امكان استفاده و زيارت از اين شهرهاي مقدس وجود ندارد مگر با اطلاع و آگاهي از اين واقعه زيرا واقعه مصيبت بار حسين(ع) بر هر موجودي نفوذ كرده تا به حدي كه به ريشه ها رسيده است و اين واقعه از جمله قصه هاي نادري است كه انسان با خواندن آن نمي تواند جلوي گريه خود را بگيرد.”

* “پرفسور ادوارد براون” مستشرق معروف نيز درباره مصيبت امام حسين(ع) در كربلا مي گويد: “يادآوري واقعه كربلا كه در آن سبط رسول بعد از تحمل آزار و عطش به شهادت رسيد كافي است تا در سردترين و سست ترين افراد اثر گذارد و حتي كساني را كه به امور حماسي و حزن آور اعتنا و توجهي ندارند به خود آورده و روح آنان را به مدارج كمال بالا برد، به حدي كه درد و مرگ براي آنان چيزي بي ارزش و سست شود.”
او همچنين مي گويد: “آيا قلبي پيدا مي شود كه وقتي درباره كربلا سخني به گوش او مي رسد، مالامال حزن و اندوه نگردد، حتي غير مسلمانان هم نمي توانند پاكي روحي را كه اين جنگ اسلامي در برداشت انكار كنند.”

* “چارلز ديكنز” نويسنده انگليسي نيز درباره قيام عاشورا اينگونه مي نويسد: “اگر مقصود حسين (ع) جنگ در راه خواسته هاي دنيوي خود بود، من نمي فهمم چرا خواهران و كودكانش را همراه خود برد، پس عقل چنين حكم مي كند كه او به خاطر اسلام فداكاري خويش را انجام داد.”

* “توماس ماساريك” نيز در مقايسه اي بين امام حسين (ع) و حضرت عيسي(ع) مي گويد: “مصايب مسيح نسبت به مصايب حسين (ع) مانند پر كاهي است در برابر كوهي بزرگ.”

* “جستيس آ.راسل” شاعر انگليسي نيز منظره غم انگيز عاشورا را چنين ترسيم مي كند: “آنها دهان مبارك امام را باچوبهاي خود نواختند.اي پيكري كه زير سم اسبان لگدكوب شدي! تو همان بدني بودي كه بينندگان را مسحور مي ساختي.
خوني كه از رگهاي مباركت ريخته و خشك شده، معجوني آسماني است كه تاكنون هيچ سم اسبي با چنين رنگ الهي رنگ نشده است.
اي زمين برهنه و باير كربلا كه در روي تو نه علفي است و نه چمني! براي ابد آهنگ حزن و آه بر تو پوشيده باد چون كه در سرزمين تو بدن پاره پاره مقدس پسر فاطمه افتاده است آن كه روح خويش را به خداوند تقديم نمود.”
* “نيبلت” نيز در ترسيم شب عاشورا چنين مي نويسد: “آن شب، هنگامي كه آتش اردوها در اطراف او در بيابان شعله مي زد، امام پيروانش را جمع كرد و در يك سخنراني طولاني فرمود: كساني كه با من بمانند فردا شهيد خواهند شد.
سپس عمل بسيار زيبايي انجام داد كه نشانه آگاهي كامل او از ضعف بشري و قدرت روح فداكاري وي و علامت قلب رئوف آن بزرگوار بود.
به پيروان خود فرمود: هر كس جرات و قوت ايستادگي و شهادت را در خود نمي بيند در تاريكي به طور ناشناس و بدون خجالت برود.
صبح روز عاشورا كه ابرهاي ارغواني در آسمان شرق جمع مي شد، ‪ ۷۲‬نفر با ايمان دور امام را گرفتند و همگي آماده مرگ و شهادت بودند.”

* “گيبون” مورخ انگليسي نيز پيرامون واقعه عاشورا مي نويسد: “با آن كه مدتي از واقعه كربلا گذشته و ما هم با صاحب واقعه هم وطن نيستيم، مع ذلك مشقات و مشكلاتي را كه امام حسين (ع) تحمل نمود احساسات سنگدل ترين خواننده را برمي انگيزد، چنان كه يك نوع عطوفت و مهرباني نسبت به آن حضرت در خود مي يابد.”

* “موريس دوكبري” مورخ آمريكايي درباره عزاداري واقعه عاشورا نيز مي نويسد: “اگر تاريخ نويسان ما حقيقت روز عاشورا را درك مي كردند، اين عزاداري را غير عادي نمي پنداشتند.
پيروان حسين (ع) به واسطه عزاداري براي امام خود مي دانند كه نبايد زير بار ذلت، پستي و سلطه استعمار بروند، زيرا شعار امام و پيشواي آنان تن ندادن به ظلم و ستم بود.
حسين (ع) در راه شرف، ناموس، مردم، بزرگي مقام و مرتبه اسلام، از جان و مال و فرزند گذشت و زير بار استعمار و ماجراجويي يزيد نرفت. پس بياييد ما هم شيوه او را سرمشق خود قرار داده و از ظلم يزيد و يزيديان و بيگانگان خلاصي يابيم و مرگ با عزت را بر زندگي با ذلت ترجيح دهيم. و اين است خلاصه تعاليم اسلام.
ملتي كه از گهواره تا گور تعاليمش اين چنين است پيداست كه داراي چه مقام و مرتبه اي خواهد بود. چنين ملتي داراي هر گونه شرف و افتخار است، چون همه افراد آن سرباز حقيقت و عزت و شرف است.”

* “بولس سلامه” شاعر مسيحي نيز مي گويد: “شبهايي كه بيدار بودم و با درد و رنج مي گذراندم و افكار و تخيلاتم مرا به ياد گذشتگان مي كشاند و در تاريخ گذشته دو شهيد بزرگ امام علي (ع) و سپس امام حسين (ع) سير مي كردم، يك بار براي مدتي طولاني به جهت علاقه اي كه به آن دو بزرگوار داشتم گريستم و سپس شعر علي و حسين را سرودم.”

* “گابريل دانكيري” نيز درباره وحشي گري سپاه يزيد مي گويد: “سربازان يزيد در آن روز “عاشورا” چنان وحشي گري از خود نشان دادند كه تا آن روز كسي نظير آن را به خاطر نداشت.
آنها حتي به كودكان شيرخوار و خردسال هم رحم نكردند و سر خونين حسين(ع) را به دمشق بردند و يزيد پنداشت كه ديگر با اين پيروزي خواهد توانست از دنيا لذت ببرد. اما خاطره آن هر سال و تا به امروز، در ميان سيل اشك و نوحه خواني ها و مرثيه ها تجديد مي گردد.”

* “جرج جرداق” نويسنده و محقق مسيحي مي نويسد: “يزيد وارث همه بديهاي اسلاف خود بود و از آنها نيز فزون داشت. از هر نوع شرارت و فساد و اعمال شيطاني كه ديگر مردان بدكار و بي آبرو داشتند، يزيد بهره مند بود… كسي از اخلاق انساني بي بهره تر از يزيد نبود… و در مقابل، هيچ كس در خلق انساني كاملتر از حسين بن علي (ع) نبود، كه در آن واقعه شهيد شد.
در يزيد همه صفات زشت و ننگين و رياست طلبي و سودجويي و خونريزي و بي ارادگي وجود داشت. و در طرف مقابل يعني فرزندان علي (ع) همه صفات عالي و ستوده انساني، از قبيل خلق كريم و شجاعت و آزادگي و شهادت، به كمال معنا وجود داشت.”

* “دكتر ژوزف” مورخ فرانسوي نيز چنين مي گويد: “شيعيان در ايام عزاداري به ذكر مصيبت و گوش فرا دادن به مصايب حسين (ع) مي پردازند، و مي كوشند كه فضايل خاندان نبوت و رنجهاي آنان را به نيكوترين وجهي بيان كنند.”

* “كلودين رولو” مفسر روزنامه لوموند، درباره امام حسين (ع) و واقعه عاشورا مي نويسد: “شيعيان هر سال در ماه محرم به تذكر واقعه كربلا و مصيبت امام حسين (ع) كه نمادي از دليري، عدالت عليه تجسم پليدي و نيروي شقاوت است، مي پردازند و ستمكاران عصر را به يزيد و اشقيا تشبيه مي كنند.”
* “مهاتما گاندي"، معمار استقلال هند و رهبر ملي مردم اين كشور براي آزادي هندوستان از سلطه انگلستان نيز پيرامون امام حسين (ع) و واقعه كربلا مي گويد: “من براي مردم هند چيز تازه اي نياوردم، فقط نتيجه اي را كه از مطالب و تحقيقاتم درباره تاريخ زندگي قهرمان كربلا به دست آورده ام، ارمغان ملت هند كردم.
اگر بخواهيم هند را نجات دهيم واجب است همان راهي را بپيماييم كه حسين بن علي پيمود.”

* “ساور جيني نايد” شاعر هندي، عزاداري عزاداران حسيني را در هر سال موجب زنده نگه داشتن واقعه جانسوز كربلا مي داند و قيام حسيني را استوار نمودن دين بزرگ حضرت محمد (ص) ذكر مي كند كه امام حسين(ع) عشق نهايي خود به خدا را با شهادتش ثابت كرد.
او مي گويد: “شب شهادت حسين (ع) مريدانش با پيراهنهاي سياه و پاي برهنه با چشمان اشك بار به ياد واقعه جانسوز دور هم جمع شده با بيان اتفاقات آن واقعه سراپا مي گويند: حسين…
“اي حسين! چرا هزاران هزار دوست تو اين طور اشك مي ريزند؟اي مقدس عالي مقام! آيا اينها براي فداكاري بي نظير تو نيست؟ زيرا پرچم دين بزرگ پيامبر (محمد (ص) را برافراشتي و در مقابل شگفتي جهانيان عشق عجيب خود را به خدا ثابت كردي.”

* “ايرونيك” مورخ آمريكايي مي گويد: “كشته شدن حسين (ع) سرگذشتي است كه به علت ناگواري و هولناكي آن واقعه، دوست ندارم سخن را در موردش طولاني كنم زيرا در اسلام كاري زشت تر از آن به وقوع نپيوسته است.
اگر چه كشته شدن اميرمومنان (ع) مصيبت بسيار بزرگي به شمار مي آمد، ليكن سرگذشت حسين (ع) كشتار فجيع و مثله كردن و اسارت را دربرداشت كه از شنيدن آن بدن انسان به لرزه مي افتد زيرا كه از مشهورترين مصيبت هاست.”
* “ماربين” محقق آلماني مي گويد: “حسين تنها كسي است كه در ‪ ۱۴‬قرن پيش در برابر حكومت جور و ظلم قد علم كرد.او اول شخص سياستمداري بود كه تا به امروز احدي چنين سياست موثري را اختيار ننموده است. حسين (ع) شعار هميشگي را سر مي داد كه من در راه حق و حقيقت كشته مي شوم ولي دست به ناحق نمي دهم…
“حسين (ع) ديد حركات بني اميه كه سلطنت مطلقه داشتند و دستورات اسلام را پايمال مي كردند نزديك است پايه هاي استوار و مستحكم اسلام را در هم بريزد و اگر بيش از اين مسامحه كند، نام و نشاني از اسلام و مسلمين باقي نخواهد ماند، لذا تصميم گرفت تا در برابر حكومت ظلم و جور بايستد…” ماربين مي افزايد: حسين (ع) با قرباني كردن عزيزترين افراد خود و با اثبات مظلوميت و حقانيت خود، درس فداكاري و جانبازي به جهانيان آموخت و نام اسلاميان را در تاريخ ثبت و در عالم بلندآوازه ساخت. اگرچنين حادثه جانگدازي پديد نيامده بود ، قطعا اسلام و اسلاميان محو و نابود مي گرديدند.”
* “جرجي زيدان” نيز درباره امام حسين(ع) مي نويسد: “منظره سر بريده حسين (ع) همه را متاثر و محزون ساخت… وقتي چشمان يزيد به سر بريده افتاد، سر تا پا بلرزيد و دانست چه عمل فجيعي مرتكب شده است.”

* “نيكلسون” نيز پيرامون واقعه كربلا چنين مي نويسد: “حادثه كربلا مايه پشيماني و تاسف امويان شد، زيرا اين واقعه شيعيان را متحد كرد و براي انتقام خون حسين (ع) هم صدا شدند.”

سه چیز باید در این مجالس وجود داشته باشد: اول این است که این مجالس باید محبت اهل بیت (ع) را زیاد کند… دومین نکته این است که باید در این مجالس نسبت به اصل حادثه عاشورا یک معرفت روشن تر و واضح تری برای مردم به وجود بیاید… سومین چیزی که در این مجالس لازم است این است که معرفت دینی و ایمان دینی مردم را افزایش بدهد.

                                                                                                                                 (مقام معظم رهبری،17/3/73)

شما باید روضه راست بشنوید… اشکی که از راه قصابی کردن از چشم بیرون می آید اگر یک دریا هم باشد، ارزش ندارد.

                                                                                                               (شهید مطهری«ره»،حماسه حسینی،ج1،ص65)

تعزیه داری شرایطی دارد . اگر آن شرایط را عمل کردید، تعزیه داری، کردید؛اگر آن شرایط را عمل نکردید،گاهی نه تنها تعزیه داری نکردید، بلکه خطا هم کردید:اولین شرط ،محتوا داشتن است.ما که نمی خواهیم فقط با یک احساس عاطفی گریه کنیم… دومین شرط این است که محتوا ی گمراه کننده نداشته باشد. بعضی از حرف ها ، بعضی از شعرها ، بعضی از اظهارات واقعا گمراه کننده است… شرط دیگر این است که عزاداری باید آمیخته به حرام نباشد. بعضی اوقات از بعضی وسایل حرام استفاده می شود.

                                                                                                                                     (مقام معظم رهبری،20/7/63)

توصیه من به عزادارن این است که موجبات ناراحتی مردم را فراهم نکنند… حسین بن علی(ع) مظهر حرکت برای خدا بود،مظهر تقوا بود و باید آنچه را که شما انجام می دهید مظهر تقوا باشد.

                                                                                                                                   (مقام معظم رهبری،20/7/63)

بعضی از نمایش ها ی غلط، مسخره بازی، سرگرمی،لهو و لعب به نام عاشورا و مصیبت ، عزاداری نیست. بعضی از چشم و هم چشمی های غلط؛فلان دسته علامتش سیزده تیغ دارد،این دسته دیگر علامتش باید پانزده تیغ داشته باشد.بعد آن یکی دیگر می آید می گذارد روی دست این،علامتش می شود هفده تیغ، همین طور برو بیست و چند تیغ، که خدا می داندچه کسی می خواهد بردارد این علامت را،و چرا این همه پول خرج بشود!واقعا یک کار جاهلانه است.

                                                                                                                              (مقام معظم رهبری،20/7/63)

والله و بالله ما در این قضیه{فلسطین} مسئولیم. به خدا قسم مسئولیت داریم. به خدا قسم ما غافل هستیم. والله قضیه ای که دل پیغمبر اکرم را امروز خون کرده است، این قضیه است. داستانی که دل حسین بن علی را خون کرده، این قضیه است. اگر می خواهیم به خودمان ارزش بدهیم،باید فکر کنیم که اگر حسین بن علی امروز بود و خودش می گفت برایم عزاداری کنید، می گفت چه شعاری بدهید؟… اگر حسین بن علی بود می گفت: اگر می خواهی برای من عزاداری کنی، برای من سینه و زنجیر بزنی ، شعار امروز تو باید فلسطین باشد،شمر امروز موشه دایان است . شمر هزار و سیصدسال پیش مرد،شمر امروز را بشناس…

                                                                                             (شهید مطهری«ره»،حماسه حسینی،ج1،ص291)

 

1. در این روز عبیداللّه‏ بن زیاد نامه‏ای برای عمر بن سعد فرستاد كه: من از نظر نیروی نظامی اعم از سواره و پیاده تو را تجهیز كرده‏ام. توجه داشته باش كه هر روز و هر شب گزارش كار تو را برای من می‏فرستند.

2. در این روز “حبیب بن مظاهر اسدی” به امام حسین علیه‏السلام عرض كرد: یابن رسول اللّه! در این نزدیكی طائفه‏ای از بنی اسد سكونت دارند كه اگر اجازه دهی من به نزد آنها بروم و آنها را به سوی شما دعوت نمایم.

امام علیه‏السلام اجازه دادند و حبیب بن مظاهر شبانگاه بیرون آمد و نزد آنها رفت و به آنان گفت: بهترین ارمغان را برایتان آورده‏ام، شما را به یاری پسر رسول خدا دعوت می‏كنم، او یارانی دارد كه هر یك از آنها بهتر از هزار مرد جنگی است و هرگز او را تنها نخواهند گذاشت و به دشمن تسلیم نخواهند نمود. عمر بن سعد او را با لشكری انبوه محاصره كرده است، چون شما قوم و عشیره من هستید، شما را به این راه خیر دعوت می‏نمایم… .

در این هنگام مردی از بنی‏اسد كه او را “عبداللّه‏ بن بشیر” می‏نامیدند برخاست و گفت: من اولین كسی هستم كه این دعوت را اجابت می‏كنم و سپس رجزی حماسی خواند:پ

قَدْ عَلِمَ الْقَومُ اِذ تَواكلوُا وَاَحْجَمَ الْفُرْسانُ تَثاقَلُوا

اَنِّی شـجاعٌ بَطَلٌ مُقاتِلٌ كَاَنَّنِی لَیثُ عَرِینٍ باسِلٌ

“حقیقتا این گروه آگاهند ـ در هنگامی كه آماده پیكار شوند و هنگامی كه سواران از سنگینی و شدت امر بهراسند، ـ كه من [رزمنده‏ای] شجاع، دلاور و جنگاورم، گویا همانند شیر بیشه‏ام.”

سپس مردان قبیله كه تعدادشان به 90 نفر می‏رسید برخاستند و برای یاری امام حسین علیه‏السلام حركت كردند. در این میان مردی مخفیانه عمر بن سعد را آگاه كرد و او مردی بنام “ازْرَق” را با 400 سوار به سویشان فرستاد. آنان در میان راه با یكدیگر درگیر شدند، در حالی كه فاصله چندانی با امام حسین علیه‏السلام نداشتند. هنگامی كه یاران بنی‏اسد دانستند تاب مقاومت ندارند، در تاریكی شب پراكنده شدند و به قبیله خود بازگشتند و شبانه از محل خود كوچ كردند كه مبادا عمر بن سعد بر آنان بتازد.

حبیب بن مظاهر به خدمت امام علیه‏السلام آمد و جریان را بازگو كرد. امام علیه‏السلام فرمودند: “لاحَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّه‏ِ”¹

^{1- بحارالانوار، ج44، ص386.}

^{گروه دین و اندیشه - حسین عسگری}

^{منبع: برگرفته ازسایت تبیان}